پرتوتابی راهی برای ضدعفونی کردن گیاهان دارویی

ضدعفونی کردن گیاهان دارویی و ادویه ای به دلیل اینکه نقش مهمی در درمان های خانگی و سنتی دارند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، بنابراین لازم است که این محصولات ایمن و عاری از هرگونه آلودگی باشند. امروزه چندین گروه از آلودگی ها سبب ایجاد مخاطراتی در مصرف گیاهان دارویی و ادویه ای شده اند که عبارتند از:

۱- آلودگی های بیولوژیکی: باکتری ها، کپک ها، مخمرها، قارچ ها، حشرات و …
۲- آلودگی های شیمیایی: آفت کش ها، کودها، ترکیبات ضدعفونی کننده تدخینی، مواد سمی تولید شده توسط قارچ ها مانند آفلاتوکسین ها و اوکراتوکسین A
۳- ترکیبات سمی فلزی و غیرفلزی: سرب، کادمیوم، کروم، جیوه، مس، آرسنیک، نیترات و نیتریت
۴- تقلبات و ترکیبات شیمیایی غیرمجاز: گیاهان سمی، گونه های گیاهی نادرست، ترکیباتی مانند کورتیکواستروییدها
۵- آلودگی های رادیواکتیو: سزیم ۱۳۴ و سزیم ۱۳۷

گیاهان دارویی و ادویه‌ای معمولاً بار میکروبی بالایی دارند و استفاده از فرآوری سرد جهت ضدعفونی کردن آن‌ها بدون آسیب وارد شدن به مواد مؤثره، رنگ و طعم شان ضروری است. برای سالیان متمادی تنها گیاهان دارویی و ادویه‌ای در اتحادیه اروپا مجاز به کاربرد پرتوتابی برای ضدعفونی کردن بودند.
میزان گیاهان دارویی و ادویه‌ای پرتوتابی شده از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۷، از ۵۰۰۰ تن به ۶۰۰۰۰ تن افزایش یافته و تنها در آمریکا در سال ۱۹۹۷، بیشتر از ۳۰۰۰۰ تن از آن‌ها پرتوتابی شده است. گزارشات رسمی بیان نموده اند که در سال ۲۰۰۵ میلادی ۴۶ درصد محصولات غذایی پرتوتابی شده جهان (معادل ۱۸۶ هزار تن) را ادویه ها و سبزی های خشک شده تشکیل می داده اند و کشورهایی که بیشترین میزان ادویه و سبزی خشک پرتوتابی شده را عرضه کرده اند به ترتیب عبارتند از: آمریکا (۸۰ هزار تن)، چین (۵۲ هزار تن)، برزیل (۲۰ هزار تن) و آفریقای جنوبی (۱۶ هزار تن). قاره اروپا کمترین میزان ادویه و سبزی خشک پرتوتابی شده را در جهان تولید می کند (۳۶۵۰ تن) و کشورهای هلند (۲۰۲۲ تن)، لهستان (۶۰۷ تن) و آلمان (۴۷۲ تن) در این قاره بیشترین میزان ادویه و سبزی خشک پرتوتابی شده را تولید کرده اند.

منبع: عبادی، محمّدتقی. ۱۳۹۴. بررسی تأثیر کودهای آلی، پرتوتابی، روش های مختلف خشک کردن و بسته بندی و طول مدت انبارداری بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی به لیمو (Lippia citriodora Kunth). رساله دکتری تخصصی علوم باغبانی گرایش فیزیولوژی و اصلاح گیاهان دارویی، ادویه ای و نوشابه ای. دانشگاه تربیت مدرس تهران. ۱۷۲ صفحه.

by